Merdivenler; basış, rıht, basamak, küpeşte, korkuluk, sahanlık gibi temel ögelerden oluşan bir döşeme türüdür. Kotlar arası sirkülasyonu sağlayan merdivenler, kullanıldığı alanlara göre çok farklı ve estetik görünümler kazanabilir. Ahşap, beton, mermer, cam, taş ve plastik gibi malzemelerle yapılmış merdivenlerin yanı sıra karma –birden fazla malzemenin kullanıldığı- merdivenlere rastlamak da mümkün.
İkonik merdivenler konusunu ele alma sebebim merdivenlerin tek başına ünlü olabilecek; aynı zamanda bulunduğu yapıya, sokağa, meydana da ün katabilecek yapılar olmasıydı. Bu muhteşem merdivenleri görmek için biraz aşağı kaydıralım.
1. Chambord Şatosu Merdivenleri
Mimarı bilinmemekle birlikte sanat tarihçilerinin bazıları Da Vinci tarafından tasarlandığını iddia etmektedir. Yapı İtalyan Rönesans mimarisine göre yapılmış olup dünya üzerindeki en görkemli şatolardan birisidir. 16. Yüzyılda yapımına başlanmış yapının sarmal merdivenleri marjinal olmakla birlikte aynı anda merdivenden çıkan iki kişi birbiri ile karşılaşmamaktadır.
2. La Sagrada Familia Merdivenleri
Neo-gotik ve Art Nouveau tarzıyla Gaudi tarafından yapımına başlanıyor ve ölümüyle yarım kalıyor. Kilisenin baş döndürücü, korkuluk yapılmayan, daracık merdivenleri; sonsuzluğa iniyor gibi gözüken merdiven kovası -merdivenlerde ortadan görülen boşluk- nedeniyle dünyanın en korkunç merdivenleri arasındadır. Tabi ki bu korkunçluğun da bir nedeni var. Gaudi bu merdivenler ile bize “Tanrı ile boy ölçüşemezsin!” mesajını vermek istemiştir.
3. Bom Jesus do Monte Kilisesi Merdivenleri
Portekiz'in Braga şehrinde bulunan Bom Jesus do Monte kilisesinde bulunan merdivenleri tırmanan insanların hac görevlerini yerine getirildiğine inanılıyor. Nedenini sanırım fotoğraflarını gördüğünüzde anlayacaksınız. Kilise ve merdivenleri barok tarzda inşa edilmiştir.
4. Chand Baori Merdivenleri
9. yüzyılda yapılan yapı aslında su kuyusuna inmek amacıyla yapılmıştır. Dünyanın en derin kuyusu olan yapı 33 metre boyunda ve 13 kattan oluşuyor. Kuyu 3500 basamaktan oluşmakta ve halkın rahatça suya ulaşabilmesini sağlamaktadır. -3500 basamağın ne kadar kolay ve rahat olabileceği ise tartışılır.-
5. Robson Square Merdivenleri
1980 yılında Kanada'nın Vancouver kentinde mimar Arthur Erikson tarafından tasarlanmıştır. Eğimli olan araziye meydan tasarlanırken dolaşım için sadece merdivenler değil merdivenlerle birlikte bütün rampalar tasarlanmıştır. Böylece estetik işlevle beraber farklı kullanıcı tiplerine alternatifler sunularak evrensel bir tasarım yapılmıştır.
6. MET (Metropolitan Museum of Art) Merdivenleri
1870 yılında yapılmış olan yapı New York’un tam merkezinde bulunuyor ve yapının merdivenleri şehrin buluşma noktası diyebiliriz. Bu merdivenleri bu kadar ünlü yapan şeylerin başında, her yıl düzenlenen moda etkinliği olan MET Gala’nın büyük katkısı olduğu söylenebilir. Bu ikonik etkinliğin en önemli parçası, o yılın temasında ünlülerin seçtikleri kombinleri bu merdivenlerde sergilemesidir.
7. Moses Köprüsü Merdivenleri
Türkçe ismiyle Musa Köprüsü, Musa peygamberin Kızıldeniz'i ortadan ikiye yarmasından esinlenerek yapılmıştır. Roovere Kalesi etrafında bir köprü olması, 17.yy’da kalenin savunması açısından imkânsızdı. Köprüyü tasarlayan mimarlar da, her ne kadar günümüzde kalenin ulaşılamaz olmasının bir gereği olmasa da, su içerisinde kamufle olmuş köprü fikrini bu savunma anlayışından ilham alarak bulmuşlardır. Ahşaptan yapılmış köprü bölgenin peyzajı ile de uyum içindedir.
8. Selaron Merdivenleri
Brezilya’da Convento de Santa Teresa semtindeki 215 basamak, 125 metre uzunluktan ve dünyanın dört bir tarafından getirilmiş iki binden fazla farklı fayanstan oluşan bir merdivendir. 50 farklı ülke gezdikten sonra bu esere başlamaya karar veren Şilili ressam ve seramik sanatçısı Selaron, 1990 yılında başyapıtım dediği eserine başlar ve bu eser kısa bir sürede dünyanın en orijinal merdiveni halini alır.
9. Kamondo Merdivenleri
Son olarak ülkemizde en ünlü merdivenlerden birisi olan tarihi Kamondo Merdivenleri. Kamondo Merdivenleri ismini dönemin ünlü ve varlıklı ailesi olan Kamondo Ailesi’nden alıyor. Ailenin büyüklerinden Abraham Salomon Kamondo bu merdivenleri yaptırıyor. Bu merdivenler daha sonra halk tarafından Âşıklar merdivenleri olarak da isimlendirilmiş. Âşıklar merdiveni dediğimizde yanlış anlaşılmasın! Salomon Kamando torununa âşık bir adammış ve torununun okuldan eve güvenli bir şekilde ulaşmasını sağlamak için merdivenleri yaptırmış. Merdivenin mimarisindeki sarmal yapı ise merdivenden düştüğünüzde çok fazla yuvarlanmadan durmanızı sağlamak amacıyla yaptırılmıştır.
İrem GÜLMEZ
çok iyi bir araştırma tebrik ederim