Pakistan’ın en büyük ikinci şehri Lahor’da bulunan Badshahi (Padişah) Cami Babürlerin altıncı sultanı Evrengzib tarafından sultanların halkla ibadet edip buluşması amacıyla inşa edilmiştir. Sultan İnşaat denetlemesi için kardeşi Muzaffer Hüseyin’i atamıştır. Pakistan ve Güney Asya’nın ikinci, dünyanın en büyük beşinci camisidir. Günümüze kadar pek çok tarihi olaya tanıklık etmiş ve yapılış amacı dışında askeri garnizon olarak da kullanılmıştır. Göz dolduran mimarisinin büyük hasarlar alması sonrası Müslüman halkın tepkileri ve çabalarıyla tekrar cami olarak amacına yönelik kullanılmaya başlanmıştır.1993 yılında UNESCO dünya mirası listesinde yer alır.
Pakistan’ın milli şairi Muhammed İkbal’in kabrine ev sahipliği yapan bu cami İslam, Babür, Hint ve indo-islamik mimari akımlarına uygun tasarlanmıştır. Yunan, İslam ve Hint kültürü harmanlanmıştır. Caminin tasarımında Evrengzib ’in genişleme arzusu, cesaret ve ihtişam vurgulanmıştır. Babür mimarisinden güç ve zarafet, Hint mimarisinden güzellik ve gizem almıştır.
Lahor Kalesi’nin batısında, Lahor Surlarının eteklerinde, inşa süreci başlayan caminin yapımı karmaşık tasarımına rağmen iki yılda tamamlanmıştır. Yapı malzemesi olarak gücü temsilen kırmızı kumtaşı ve beyaz mermer kullanılmıştır.
Taç Mahal’in sığdığı büyük avlusuyla birlikte yaklaşık 100.000 kişilik bir kapasiteye sahiptir. Avlusu 276.000 m2 genişliğinde musalla desenine yerleştirilmiş küçük fırında yanmış tuğlalarla döşelidir, mevcut kırmızı kumtaşı döşeme restorasyonlar sırasında uygulanmıştır. Caminin toplam yüksekliği 69m’dir.25 metrelik beyaz mermer konstrüksiyonlu üç kubbeye, dördü büyük dördü küçük sekiz minareye sahiptir. Minareler mermer ve kırmızı kumtaşı astarlıdır. Büyük kubbe caminin ortasında yer alır. Caminin diş cephesi kırmızı kumtaşı üzerine mermer kapaklı taş oymalarla süslenmiştir. Heykel paneller duvarları oluşturur ve her duvarın köşesinde taret ve kubbe ile tamamlanmış bir kule bulunmaktadır. Taretler kumtaşından kubbeler ise beyaz mermerden yapılmıştır. Caminin kuzey çevre duvarı Ravi nehri kıyısına yakın olduğu için kapı yapılmadı simetriyi korumak için güney duvara da kapı yapılmadı ve Delhi Jama mescidinden farklı olarak tek giriş oluşturuldu.
Tüm bölümler yoğun bir şekilde dekore edilmiş. Doğadan alınan ilham geometrik tasarımla birleşmiştir. Geniş kare avlu yan koridorlar, dört köşe minaresi, ibadet odasının çıkıntılı merkezi geçişi ve büyük giriş kapısı gibi çeşitli mimari özellikleriyle Müslüman dünyasının cami mimarisi zirveye ulaşır.
Ana ibadethane alçı oyma ve fresk işçiliğiyle süslenmiştir ve yedi muhteşem oyulmuş kemerden oluşur. Kemerlerin üçü çift kubbeli geri kalanı ise düz kubbelidir. Tavanın doğu tarafında korniş seviyesinde kavisli bordürlü bölme yer alır. Caminin tavanına işlenmiş lotus desenleri Hinduizm’i ve Budizm’i simgeler ve geçmiş bu şekilde benimsenip kutsanır.
Bu dönemde yapılan diğer camilerin aksine sadece iki yazıt bulundurur. Biri ana girişte ve ‘Kalimah’ denilen İslami kutsal yazı bulunan diğer yazıtta ana ibadet salonundaki ana kasanın altında yer alır. Babürlerin zamanında dini konuşmalar ve vaazlar için toplandıkları oldukça az sayıda oda vardır. Ancak Cami’nin içerisinde kutsal emanetler bölümü bulunmaktadır bu bölümde Hz. Muhammed’e ait olduğu düşünülen sarık, asa ayakkabı, cübbe, Hz. Ali’nin sarığı Hz. Hüseyin’in cübbesi sergilenir. İç mekanda ki duvarlar boyalı alçı rölyefte ayrıntılı çiçek ve kartuş motifleri mermer kakma ile dekore edilmiştir. Orijinal zemininde mermer ve sangi abri astarlı kesilmiş ve yontulmuş tuğlalar kullanılarak musalla oluşturacak şekilde inşa edilmiştir.
Bir rivayete göre bir daha bu cami kadar görkemli bir yapı inşa edilmemesi için, süreçte görev alan mimar ve ustaların elleri kesilmiştir. Badshahi (Padişah) Cami, Pakistan’ın kalbi Lahor’da yılların yorgunluğu ile hala ayakta ve ziyaretçilerini bekliyor.
Muhabbet Özdemir
Kocaeli Üniversitesi / İç Mimarlık / 2.Sınıf
Comments